Testy kontroli sterylizacji: klucz do skutecznej oceny prawidłowości przeprowadzonej dekontaminacji.
Niezbędnym wyposażeniem każdego gabinetu medycznego jest autoklaw służący do sterylizacji narzędzi. Kontrola procesu sterylizacji jest niezbędną czynnością, jaka powinna być wykonywana przy każdorazowym użyciu autoklawu. Użycie sterylizatora powala na pozbycie się chorobotwórczych drobnoustrojów. Bez osiągnięcia odpowiednich parametrów lub zastosowania preparatów do dezynfekcji wysokiego poziomu, niemożliwe jest pozbycie się sporów (nieaktywnych komórek bakterii, odpornych na stres środowiskowy).
Sterylne narzędzia zapewniają bezpieczeństwo pacjentom oraz personelowi medycznemu, oraz stanowią podstawę prewencji zakażeń krzyżowych. Są to jedne z wielu wytycznych dla podmiotów prowadzących działalność medyczną.
Wymagania ogólne i metody badania wskaźników, które są używane do monitorowania osiągnięcia wartości jednej lub więcej zmiennych wymaganych dla procesu sterylizacji, aby wykazać ekspozycję w procesie sterylizacji poprzez fizyczną i/lub chemiczną zmianę substancji określa norma PN-EN ISO 11140-1.
Pakiety przeznaczone do sterylizacji powinny być odpowiednio rozmieszczone w komorze, a testy przeznaczone do kontroli umieszczone wraz ze wsadem.
Możemy wyróżnić cztery metody sterylizacji:
- Sterylizacja parą wodną (dekontaminacja przy użyciu gorącego powietrza i penetracji pary)
- Sterylizacja gorącym powietrzem (dużo wyższa temperatura niż przy sterylizacji parowej, słaba penetracja)
- Sterylizacja plazmowa (niskie temperatury pracy, pozwala na użycie narzędzi bez konieczności studzenia)
- Sterylizacja gazowa (sterylizacja odbywa się przy użyciu tlenku etylenu lub formaldehydu, wymaga specjalnych środków bezpieczeństwa)
Dokumentacja procesów sterylizacji
Testy do sterylizacji pozwalają na monitorowanie skuteczności przeprowadzonego procesu sterylizacji. Każdy cykl sterylizacji musi być kontrolowany. Zawsze należy kontrolować warunki, w jakich prowadzona jest sterylizacja.
Istotą kontroli jest stwierdzenie skuteczności procesu sterylizacji w celu udowodnienia właściwego przebiegu procesu, np. przy kontroli przez sanepid. W dzienniku sterylizacji muszą znaleźć się zapisy dotyczące parametrów, w jakim przeprowadzona jest sterylizacja. Każdy zapis powinien być uzupełniony dołączonym wskaźnikiem sterylizacji. Pasek może zostać przypięty lub przyklejony w zeszycie kontroli. Wyniki kontroli należy przechowywać przez 10 lat.
Testy chemiczne oraz biologiczne
Istnieją różne rodzaje testów sterylizacji. Najprostszą i najpopularniejszą metodą monitorowania skuteczności sterylizacji jest wykorzystanie wskaźników paskowych chemicznych. Wykorzystują one zintegrowane wskaźniki chemiczne, które reagują na warunki sterylizacji, takie jak temperatura, wilgotność i czas. Za pomocą testów chemicznych możemy ocenić jedynie osiągnięcie parametrów krytycznych procesu sterylizacji parowej. Nie pozwalają one na ocenę jakości procesu. Wieloparametrowe wskaźniki preznaczone do kontroli procesu sterylizacji obejmują:
- Test temperatury: Wysokie temperatury są kluczowe dla niszczenia większości mikroorganizmów, a testy te pozwalają zweryfikować, czy autoklaw osiągnął wymaganą temperaturę. Osiągnięcie odpowiednich parametrów powoduje zmianę zabarwienia lub wzoru.
- Test pary wodnej: Oceniają obecność pary wodnej, co jest kluczowe dla efektywności procesu.
- Test ciśnienia: Testy ciśnienia monitorują ten parametr, upewniając się, że proces sterylizacji odbywa się pod odpowiednim ciśnieniem (1,1 lub 2,1 bara dla autoklawu klasy B)
Monitorowanie parametrów pary wodnej, temperatury i ciśnienia jest najczęściej stosowaną metodą.
Różne klasy testów chemicznych: wybór odpowiedniego testu dla Twojej placówki
Wytyczne dotyczące wyboru, stosowania i interpretacji wyników wskaźników chemicznych stosowanych w określaniu procesu, walidacji oraz rutynowym monitorowaniu i ogólnej kontroli procesów sterylizacji określono w normie PN-EN ISO 15882. Odniesiono się w niej do wskaźników, które w wyniku zmiany substancji chemicznej w sposób fizyczny i/lub chemiczny, wykazują poddanie ich ekspozycji w procesach sterylizacji i które są używane do monitorowania jednej zmiennej lub więcej zmiennych wymaganych w procesie sterylizacji.
Testy chemiczne dzielimy na następujące klasy:
Klasa 1: Testy kontroli sterylizacji kl. I jako jedyne umieszczane są na zewnątrz opakowania, często umieszczone są fabrycznie na torebkach lub rękawach. Pole testowe zmienia barwę przy ekspozycji: 30 minut dla temp. 121°C, 4 minuty dla temp. 132°C lub 3 minuty dla temp. 135°C. Pozytywny wynik świadczy jedynie o zakończeniu procesu, nie o jego skuteczności.
Klasa 2: Stosowane są do codziennego sprawdzania sprawności sterylizatora. Testy typu Helix czy Bowie Dick oceniają równomierność rozchodzenia się pary w autoklawie. Powinno się je przeprowadzać codziennie przed sterylizacją.
Klasa 3: Testy reagujące na jeden parametr procesu sterylizacyjny. Pasek wskaźnikowy temperatury jest najczęściej stosowany przez serwisantów.
Klasa 4: Testy wieloparametrowe reagujące na dwa czynniki, np. temperaturę i czas. Poddaje się je sterylizacji razem ze wsadem autoklawowym, zmieniając barwę w określonym zakresie temperatury (121°C-141°C). Nie informują o przebiegu procesu, przenikalności i penetracji parą. Są przeznaczone do kontroli procesu sterylizacji pakietu, nie wsadu.
Klasa 5: Są wrażliwe na wszystkie kluczowe parametry wsadu. Dzięki zastosowaniu testu typu 5 możemy mieć pewność, że proces przebiegł skutecznie.
Klasa 6: Wśród testów chemicznych, testy typu 6 są najbardziej zaawansowanymi technologicznie testami. Testy emulacyjne, porównywalne z testami klasy 5, ale z mniejszym zakresem tolerancji dla konkretnych parametrów. Dają miarodajną informację o skuteczności penetracji sterylizowanego materiału parą wodną. Dzięki mniejszej tolerancji są również dokładniejsze od testów typu 4 i 5.
Testy biologiczne: ostateczne potwierdzenie skuteczności sterylizacji
Chemiczne testy do kontroli sterylizacji parowej dostarczają szybkich informacji zwrotnych na temat parametrów sterylizacji. Niemniej jednak, aby ocenić, czy autoklaw zniszczył wszystkie drobnoustroje, warto także stosować testy biologiczne.
Wskaźniki biologiczne szybkiego odczytu są dużo bardziej zaawansowanym narzędziem do oceny skuteczności sterylizacji. Przygotowany specjalnie materiał biologiczny (ampułka ze sporami bakterii, całkowicie neutralna i bezpieczna dla sterylizowanego wsadu), ma na celu naśladować działanie mikroorganizmów, takich jak bakterie, wirusy i grzyby. Jeśli proces sterylizacji jest skuteczny, organizmy te zostaną zniszczone.
Rodzaje testów biologicznych obejmują testy z użyciem sporujących bakterii. Bakterie, takie jak Geobacillus stearothermophilus (dawniej Bacillus stearothermophilus) są używane jako organizmy testowe. Odpowiednio dobrany szczep bakterii i odpowiednia pożywka pozwalają na skrócenie niezbędnego czasu inkubacji. Po procesie sterylizacji próbki z tymi bakteriami są testowane pod kątem ich przeżycia. Jeśli bakterie zostaną zniszczone, proces sterylizacji jest uważany za skuteczny. Kolejną metodą kontroli są testy z użyciem wirusów bakteriofagów: Inny rodzaj testów biologicznych to stosowanie wirusów bakteriofagów, które infekują bakterie. Skuteczność procesu sterylizacji jest potwierdzana, gdy wirusy te nie są w stanie się rozmnażać.
Podsumowanie: bezpieczeństwo przejmuje kontrolę
Testy paskowe chemiczne i biologiczne stanowią kluczowy element procesu zapewnienia skuteczności sterylizacji w autoklawach. Testy chemiczne dostarczają szybkich informacji zwrotnych na temat warunków sterylizacji, a testy biologiczne pozwalają na ocenę zdolności autoklawu do zniszczenia mikroorganizmów. Wspólnie tworzą kompleksowy system monitorowania, który pomaga w zapewnieniu bezpieczeństwa pacjentów oraz w zachowaniu wysokich standardów w laboratoriach i placówkach medycznych.
Regularne stosowanie tych testów nie tylko jest zalecane, ale często także wymagane przez przepisy i standardy branżowe. Dzięki nim możemy mieć pewność, że autoklawy są w pełni gotowe do służby, chroniąc tym samym zdrowie i życie pacjentów na całym świecie.
